محی الدین ابن عربی، از بنیان­گزاران عرفان نظری، عارف بلند آوازه­ ی اندلسی و ویکتور فرانکل، روانشناس وجودگرای مشهور اهل وین است. این مقاله با هدف مقایسه آراء ابن عربی و فرانکل و روش توصیفی- تطبیقی در صدد بیان نقش ادراک در تعالی روح انسان از منظر این دو اندیشمند است. نتایج حاصله از تطبیق آراء این دو بیانگر است: نظر به اساس طریقت این عربی که ذوق و کشف و شهود است، وی ساحت انسان را از همان سطح فردیت، دربردارنده­ی جامع حقایق می­ داند که این جامعیت در فرایند ساحت تکوینی او مدام در خلع و لَبَس است تا از تفرُق و تکثُر خارج شده و به جمع و وحدت نائل گردد. از نظر او نفس دارای دو بُعد خَلقی و امری است. بُعد خَلقی مرتبط با آلات و اعضاء و حواس و قوای بدن و بُعد امری متحد با عالم امر است. ادراک نفسانی، در بُعد خَلقی و مهم­ترین ابزار تعالی و استعلای انسان است. فرانکل با مشرب معنادرمانی خود، ادراک وجدانی را راستین­ ترین پیامبر و راهنمای تعالی انسان دانسته و قائل به ارتقاء درونی انسان به سبب هوشیاری وجدان است. با این بیان، هر دو اندیشمند راه تعالی انسان را از طریق ادراکات درونی، هوشیاری و آگاهی انسان بر خویشتن بیان داشته اند؛ لیک مبدأ و مقصد این ادراکات را ابن عربی نفس متصل به حقیقت مطلق دانسته ولی فرانکل، وجدان انسان را محل اتکاء ادراکات انسان بیان کرده است. 

واژگان کلیدی: «انسان»، «ادراک»، «روح»، «ابن عربی»، «فرانکل».